Owoce i warzywa BIO to jedne z najchętniej wybieranych produktów na rynku żywności ekologicznej. Powody? Przede wszystkim z każdym rokiem konsumenci są coraz bardziej świadomi wpływu tradycyjnych metod uprawy na środowisko. Dodatkowo rosną ich obawy dotyczące pozostałości środków chemicznych w warzywach i owocach. Ale czy faktycznie jest to gra warta świeczki? Zapytaliśmy o to mgr dietetyki Aleksandrę Kureń z Centrum Respo.
Witamina C? W owocach i warzywach BIO może być jej więcej!
Czy sposób uprawy ma wpływ na zawartość składników odżywczych w żywności?
Jest to jedno z najważniejszych pytań z punktu widzenia konsumentów, którzy zastanawiają się nad zakupem owoców i warzyw BIO. Na początku warto podkreślić, że wiele zależy tu od konkretnego rodzaju produktu i że trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie „co jest bardziej wartościowe odżywczo – żywność BIO czy tradycyjna”?
Warto jednak spojrzeć na tę kwestię w perspektywie szczegółu, a nie ogółu. Czyli zamiast patrzeć na cały rynek żywności BIO, spojrzeć na jego poszczególne elementy.
Przykładem może być rynek jabłek, czyli owoców będących prawdziwą dumą polskiego rolnictwa i jednym z ulubionych owoców mieszkańców naszego kraju.
Okazuje się bowiem, że jabłka odmian Szampion i Topaz, produkowane w systemie rolnictwa ekologicznego cechują się wyższą zawartością witaminy C i polifenoli niż jabłka z upraw konwencjonalnych.
Konkretnie jabłka odmiany Szampion z upraw konwencjonalnych to około 5 mg witaminy C na 100 g owocu, za to „szampiony” z upraw ekologicznych około 9 mg witaminy C na 100 g owocu. Czyli o aż 80% więcej [1]!
Skąd takie różnice? Wydaje się, że znaczenie ma tu przede wszystkim… nawożenie.
Chodzi tutaj o wpływ nadmiernego nawożenia azotem na zwiększony rozrost części zielonej rośliny, co ma miejsce w uprawach konwencjonalnych. Taki nadmierny rozrost łodyg i liści powoduje większe zacienienie owoców, a mniejszy dostęp do światła to mniejsza produkcja witaminy C, stąd jej mniejsza ilość w jabłkach.
Ale jabłka wcale nie są jedynym przykładem na przewagę upraw ekologicznych nad uprawami konwencjonalnymi w kategorii „zawartość witaminy C w owocach”.
Podobne wyniki uzyskiwano bowiem także dla ekologicznych truskawek czy brzoskwiń. Z kolei wśród warzyw, wyższą zawartością witaminy C w badaniach naukowych charakteryzowały się szpinak oraz papryka czerwona BIO, w porównaniu do szpinaku i papryki z upraw konwencjonalnych [2,3].
Oczywiście na zawartość witaminy C w naszej diecie składa się dużo więcej czynników niż tylko spożycie pojedynczego gatunku owoców, czy to jabłka, czy truskawki, czy też brzoskwinie.
Z drugiej jednak strony warto przywołać zasadę „ziarnko do ziarnka a zbierze się miarka”, bo przysłowiowe ziarnka łatwiej zbierać, gdy nasza dieta zawiera produkty naturalnie bogatsze w składniki odżywcze. A witamina C to niezwykle ważny składnik zdrowej diety, który wpływa m.in. na ochronę przed stresem oksydacyjnym, produkcję kolagenu, odporność czy gojenie ran.
Przeciwutleniacze, czyli atut warzyw i owoców BIO
Witamina C to jednak nie wszystko. Badania wskazują bowiem, że jabłka odmian Szampion, Topaz czy Golden Delicious z upraw ekologicznych zawierają także więcej związków fenolowych niż jabłka z upraw konwencjonalnych, a co za tym idzie, mają także wyższy potencjał antyoksydacyjny.
Podobne wyniki obserwuje się także w przypadku warzyw, gdzie szpinak, marchewka i papryka BIO mają wyższą zawartość bioaktywnych związków przeciwutleniających niż ich „konwencjonalne” odpowiedniki [3].
Dlaczego jest to ważne?
Nadmierny stres oksydacyjny i zaburzenie równowagi między wolnymi rodnikami a przeciwutleniaczami to jeden z największych wrogów ludzkiego organizmu.
Zresztą wystarczy powiedzieć, że wśród jego konsekwencji można wymienić m.in. nasilenie stanu zapalnego, a także uszkodzenia DNA, białek oraz tłuszczów budujących nasze komórki.
Co za tym idzie, nasilony stres oksydacyjny wiąże się z podwyższonym ryzykiem takich schorzeń takich jak:
- nowotwory,
- miażdżyca,
- cukrzyca,
- zaćma,
- choroby autoimmunologiczne,
- choroba Alzheimera.
Wydaje się, że czynnikiem pobudzającym rośliny uprawiane ekologicznie do syntezy związków fenolowych jest mniejsza ilość łatwo dostępnego węgla w ich środowisku.
Co więcej, klucz do wysokiej zawartości przeciwutleniaczy w owocach BIO może tkwić w… skórce. Wszystko dlatego, że owoce uprawiane w mniej „korzystnych” warunkach ekologicznych (czyli bardziej narażone m.in. na chorobotwórcze patogeny) produkują w skórce więcej przeciwutleniających antocyjanów, które pomagają chronić je przed bakteriami czy wirusami.
Na tej prawidłowości korzystamy przede wszystkim my, jako konsumenci, bo ostatecznie trafia do nas owoc o większym potencjale oksydacyjnym.
Warzywa i owoce bez pestycydów? Wybieraj opcje BIO!
Dla większości konsumentów największym atutem warzyw i owoców BIO jest to, że są one produkowane bez użycia tradycyjnych środków ochrony roślin oraz „sztucznych” nawozów. To oznacza, że w przypadku większości warzyw i owoców z upraw ekologicznych nie musimy martwić się pozostałościami pestycydów.
Badania wskazują zresztą, że ponad 90% warzyw i owoców z rolnictwa ekologicznego nie zawiera żadnych pozostałości chemicznych środków ochrony roślin [4].
Dlaczego jest to ważne? Warto wiedzieć, że pestycydy, to związki, które w nadmiernych ilościach mogą negatywnie wpływać m.in. na nasz układ nerwowy czy produkcję hormonów. Co więcej, mają one związek z podwyższonym stanem zapalnym, produkcją wolnych rodników i uszkodzeniami DNA, białek oraz tłuszczów w naszych komórkach.
Oczywiście nie można zapominać, że negatywne efekty zdrowotne pestycydów są związane dopiero z ich nadmiarem, a ilości poniżej najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów nie stanowią dla nas zagrożenia.
Mimo wszystko, wybór warzyw i owoców BIO daje nam większą pewność co do czystości kupowanego produktu i jego jak największej naturalności.
Kupuj warzywa i owoce BIO oraz dbaj o środowisko!
Poza kwestiami związanymi stricte z odżywianiem, podstawowym celem rolnictwa ekologicznego jest ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko związanego z konwencjonalnymi metodami hodowli zwierząt oraz uprawy roślin.
To oznacza, że warzywa i owoce BIO to świetny wybór, gdy chcemy zrobić coś dobrego nie tylko dla siebie, ale także dla planety.
Dzięki stosowaniu głównie naturalnych środków ochrony roślin, naturalnych nawozów oraz płodozmianu rolnictwo ekologiczne może przyczyniać się bowiem do poprawy struktury gleby, jakości wód pitnych i mniejszego zanieczyszczenie powietrza niż rolnictwo konwencjonalne. Ponadto sprzyja ono zachowaniu różnorodności gatunków roślin i zwierząt, oraz utrzymania naturalnego krajobrazu w tym istniejących łąk czy zadrzewień [5].
Wybierając warzywa i owoce BIO, przyczyniamy się więc do bardziej zrównoważonej, mniej inwazyjnej eksploatacji naturalnego środowiska. A to oznacza lepsze perspektywy dla planety, a w konsekwencji także dla nas i naszych dzieci.
Wpływ żywności BIO na zdrowie, czyli o ciąży, jelitach i nie tylko
Czy warzywa i owoce BIO są zdrowsze od swoich konwencjonalnych odpowiedników? Po raz kolejny musimy tu powiedzieć: nie da się tego jednoznacznie stwierdzić na poziomie ogólnym. Ale nie oznacza to, że nie mamy pewnych dowodów, zwłaszcza w niektórych aspektach ludzkiego zdrowia.
Pierwszym z nich jest zdrowie kobiet ciężarnych i zdrowie ich nienarodzonych dzieci, badania wskazują bowiem, że spożycie żywności BIO wiąże się z niższym ryzykiem stanu przedrzucawkowego u matek i niższym ryzykiem wrodzonych wad cewki moczowej u ich synów [6].
Co więcej, wydaje się, że ekspozycja na pozostałości pestycydów ma negatywny wpływ na stan mikrobioty jelitowej, czyli innymi słowy: korzystne mikroorganizmy (w tym bakterie) bytujące w naszym przewodzie pokarmowym [6].
Warto bowiem pamiętać, iż zaburzenia mikrobioty jelitowej to droga do dużo poważniejszych konsekwencji zdrowotnych, nie tylko w obrębie układu pokarmowego, ale także m.in. układu odpornościowego, czy nawet… mózgu.
Zresztą badania wskazują, że zaburzenia w obrębie mikrobioty jelitowej mogą negatywnie wpływać także na nasz stan psychiczny.
A nowotwory? W końcu tej grupy choroby boimy się dziś najbardziej! Okazuje się, że spożycie żywności BIO nie ma wpływu na zachorowalność na nowotwory u kobiet, jest jednak związane z mniejszym ryzykiem jednego, konkretnego typu choroby nowotworowej.
Jest nią chłoniak nieziarniczy (tzw. chłoniak nie-Hodgkina), czyli złośliwy nowotwór wywodzący się z tkanki limfatycznej i komórek krwi. Co ciekawe, redukcja ryzyka tego typu nowotworu wynosi aż 20% w przypadku kobiet regularnie spożywających żywność pochodzącą z rolnictwa ekologicznego, co jest prawdopodobnie związane z niższą ekspozycją na pozostałości pestycydów [7].
Wnioski
Warzywa i owoce BIO są grupą produktów coraz chętniej wybieraną przez konsumentów, głównie ze względu brak pozostałości pestycydów i lepszy wpływ rolnictwa ekologicznego na środowisko.
Okazuje się jednak, że niektóre warzywa i owoce BIO charakteryzują się także lepszą wartością odżywczą w stosunku do swoich konwencjonalnych odpowiedników, zwłaszcza jeśli chodzi o zawartość witaminy C i polifenoli. Co więcej, żywność pochodząca z upraw ekologicznych ma prawdopodobnie pozytywny wpływ na mikrobiotę jelitową oraz zdrowie kobiet ciężarnych.
Wnioski? Warto wybierać owoce i warzywa BIO, gdy mamy taką możliwość. Nie znaczy to jednak, że warzywa i owoce produkowane metodami konwencjonalnymi są złym wyborem, wciąż są one bowiem najbardziej wartościowym elementem naszej diety, nawet jeśli zawierają niewielkie pozostałości pestycydów i nieco mniej przeciwutleniaczy.
Bibliografia:
- Wojdyło, A., Oszmiański, J., & Bielicki, P. (2010). Zawartość wybranych wyróżników chemicznych w owocach trzech odmian jabłoni z uprawy ekologicznej i konwencjonalnej. Journal of Research and Applications in Agricultural engineering, 55(4), 173-177.
- Koh, E., Charoenprasert, S., & Mitchell, A. E. (2012). Effect of organic and conventional cropping systems on ascorbic acid, vitamin C, flavonoids, nitrate, and oxalate in 27 varieties of spinach (Spinacia oleracea L.). Journal of agricultural and food chemistry, 60(12), 3144-3150.
- de Oliveira Pereira, F., dos Santos Pereira, R., de Souza Rosa, L., & Teodoro, A. J. (2016). Organic and conventional vegetables: Comparison of the physical and chemical characteristics and antioxidant activity. African Journal of Biotechnology, 15(33), 1746-1754.
- Kazimierczak, R., Średnicka-Tober, D., Golba, J., Nowacka, A., Hołodyńska-Kulas, A., Kopczyńska, K. i wsp. (2022). Evaluation of pesticide residues occurrence in random samples of organic fruits and vegetables marketed in Poland. Foods, 11(13), 1963.
- Głodowska, M., & Gałązka, A. (2017). Wpływ rolnictwa ekologicznego na środowisko w koncepcji rozwoju zrównoważonego. Wieś i Rolnictwo, (2 (175)), 147-165.
- Hurtado-Barroso, S., Tresserra-Rimbau, A., Vallverdú-Queralt, A., & Lamuela-Raventós, R. M. (2019). Organic food and the impact on human health. Critical reviews in food science and nutrition, 59(4), 704-714.
- Bradbury, K. E., Balkwill, A., Spencer, E. A., Roddam, A. W., Reeves, G. K., Green, J. i wsp. (2014). Organic food consumption and the incidence of cancer in a large prospective study of women in the United Kingdom. British journal of cancer, 110(9), 2321-2326.
